गोरमाटी बोली भाषेचे सामाजिक आविष्कार आणी लोकजीवन

 

*समीक्षा-क्रमांक 47*

📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚📚

 

*गोरमाटी बोलीभाषार भाषीक क्रांती आंन भाषाविज्ञानेर अनमोल ग्रंथ*

*📘गोरमाटी बोलीभाषेचे सामाजिक आविष्कार आणि लोकजीवन*

*✍️भिमणीपुत्र मोहन गणुजी नायक*

--------------------------------------------------------

*✍️ संपादन-प्रा.भारती अ. मुडे 9011255917*

*✍️समीक्षक-याडीकार पंजाब चव्हाण, पुसद9421774372*

====================+=========

*आंतरराष्ट्रीय लेखक, गोरविचावंत आदरणीय भिमणीपुत्र मोहन गणुजी नायकसाहेबेर गोरमाटी बोलीभाषारो सामाजिक आविष्कार आंन लोकजीवन ई पुस्तक आगत करण  समीक्षा करेवास देमेले जर बदल म नायकसाहेबेर अंत्यत आभारी छुं..नायकसाहेब मन समीक्षा करेरे लेव्हलेर समजछं.*

 ई आदरणीय भिमणीपुत्र नायकसाहेबेर घणो मोठोपणो छं.देखेन दिटेतो आदरणीय  भिमणीपुत्र नायकसाहेबेर पुस्तकेर समीक्षा करेर मार पातळी किंवा अनुभव छेणीं.तरी पण वो गोरसाहित्य क्षेत्रेमायीरो पेलो लेखक छं. की वोंदुरो पुस्तक प्रकाशन हेयेरें आंघ  आठवणेती वो मन देमेलेछं. * *आदरणीय  भिमणीपुत्र नायकसाहेब म्हणजे गोरूर लेखक/कवी आंन कार्यकर्ता घडायेवाळों एक जबरदस्त मोठो साहित्येरो चालतो बोलतो कारखानो छं.* मार मायी जे साहित्य रूपी ताकद छं.येरो सारी श्रेय आदरणीय भिमणीपुत्र नायकसाहेबेन जावछं.मारे जिवनेम नायकसाहेब न आये हेते तो मार जिवन घडेवाळो कोणी रं. आज जे महाराष्ट्रच कोणी तो भारत आंन देश विदेशेम जे मार *याडीकार* करणं जे अनमोल वोळख छं .ऊ नायकसाहेबेर देणं छं.हाणु म समजुछुं.  ई वळख न जर मन नायकसाहेब दिणे हेतेतो. तो  म कतेर कुणं आंन बाटी परेर नुणं करणंछं. मरजायेवाळो हेत्तो. हाणु केतो कायी अतिशयोक्तीर कोणी रेयेवाळों छं.

आज मनक्या घणो प्रगती करलिदोछं.चांदाप जायेर बाद ऊ वेगळे वेगळे ग्रहेप जायेर तयारी कररोछं.मनक्या समुद्रेर खोली,टेकडार उंची,धरतीर लांबी रूदी मोजलिदोछं.पण गोरूर साहित्य क्षेत्रेमायीरो अनमोल हिरा आदरणीय भिमणीपुत्र मोहन नायकसाहेबेर साहित्य रुपी उंची,वैचारिक पातळी,मनेमायीर भावर्गभ,भावभावनारो कल्लोळ, आंन गोरसमाजेरो  घणों उंडो चिंतनेर मोजमाप उजीहाल करेर कुणसोही यंत्र अथवा मोजमापेरो तंत्र तयार हुयो कोणी छं. लारेर 25 ते 30 वरसेर आंघ श्रद्धेय तांडाकारेर नंतर लखेवाळों ऐकलोच साहित्यिक कतो आदरणीय भिमणीपुत्र नायकसाहेबछं. आंघाडी परिवर्तन विचारेन लेन लखेवाळों लेखक क्रांतीसिंह तोडावाळो कणेती आतरा गहराती गोरूर संस्कृती, धाटी,रूढी,परंपरा आंन  लोकजीवने सामु वळगे जेरो आचे आचे विद्धवान लोकुंन पत्तो लागो कोणी. कम शिकोसाको मनक्या  गोरमाटी संस्कृती आणि संकेते ती तो गोरमाटी बोलीभाषेचे सामाजिक आविष्कार आणि लोकजीवने ताणुं आतरी मोठ भरारी मारछं.येरो मोल करतु आयेणीं. गोरूम घणें विद्धवान लोकछं.पण वोंदुन गोरूर साहित्येर नश पकडायी कोणीं.ई सेती मोठी खंत छं.तरीही गोरूर नवेजुने लेखक कवी आछों लखरेछं.ई वात गोरसमाजेवास घणं मोठ अभिनानेर वातं छं.कुणं कछं गोरूरो साहित्य सुमार आंन दर्जाहिन छं करणं.वोनच गोरूर साहित्येर उंची कळी कोणी हाणु मन वाटछं.!

*..चालो आज तमेन म राष्ट्रीय कोणी तो आंतरराष्ट्रीय लेव्हलेप जेर आंघ पाछं नोंद हिय. आसो अनमोल ग्रंथ  गोरमाटी बोलीभाषेचे सामाजिक आविष्कार आणि लोकजीवन ये पुस्तके मायीर अनमोल खजानेर जत्रा करावुछुं.*

80 वरस पारे करेवाळों आदरणीय भिमणीपुत्र मोहन नायकसाहेब आजही चोवीस घंटाम अठरा घंट लकन गोरूरो ऐतिहासिक साहित्य वजाळेमं लायेरो जो प्रयत्न कररेछं येरो साहित्य क्षेत्रेम मोल करतु आयेणी.*आखीती बरोबर दखायणीं आंन कानेती आटायेणी,शरीर साथ देयेणी तरी नायकसाहेबेर लेखणीं थांबी कोणी.वोंदुरो ई भाषाशास्त्त्रीय दूष्टिकोनेती अभ्यासपुर्ण लखे लखाये लेखेर अजरामर साहित्य एकजाग करणं.संपादन किदीछं. वोंदुन लाडली बेटी प्रा.भारती अनिल मुडे कोल्हापूर*

गोरमाटी संस्कृती, लोकसाहित्य आणि गोरमाटी बोलीभाषा, लोकजीवन ये विषयेम आबेतांणी नायकसाहेबेर 12 ग्रंथ प्रकाशित हेगेछं. तांडा संस्कृतीम नायेकेर भुमिकाम  जगेवाळों इ महान लेखक गोरमाटीरो बोलीभाषारो भाषाविज्ञानेर अंगेती  घणो उंडो चिंतन,मनन आंन वोपरेरो सुक्ष्म निरीक्षण खरोखरचं  सामान्य मनक्या नंच कोणी तो तमाम गोरगणेमायीर गोरविचावंतेन अंतर्मुख करेवाळों छं. भाषाशास्त्रेर अभ्यास करेवाळ अभ्यास क,संशोधक येंदुन ई ग्रंथ नक्कीच दिशादर्शक ठरेवाळों छं. गोरमाटीरो बोलीभाषेमायीरो भाषाविज्ञान आणि व्याकरण येपरेरो ई संपादित अनमोल ग्रंथ नक्कीच आयेवाळें काळेमं संदर्भ ग्रंथ करन घणों कामी पडेवाळों छं.जरूर गोरमाटी बोलीभाषेंन न्याय देयेवाळो ठरेवाळों छं. हाणुं *डॉ. निशा मुडे-पवार* वूत्तपत्र विद्या आणि जनसंवाद विभाग, शिवाजी विद्यापीठ, कोल्हापूर येंदुर केणो छं.आंन उ खरो शुद्धा छं.

ये पुस्तकेम एकुण 14 प्रकरण छं. चौदही प्रकरण ऐकेती एक चडतं तो छं.पण घणें अभ्यासपुर्ण  लखायेम आयेछं.ये प्रकरण हाणु छं.1)गोरमाटी बोलीभाषेच्या सहवासातून भाषाविज्ञानाकडे,2)गोरमाटी बोली भाषा उत्पत्ती सिद्धांत,3)गोरमाटी बोली भाषा व्यवहार आणि स्वरूप,4)शिष्टाचाराती अभिव्यक्तीचे सामाजिक संकेत,5) लिंगभेदान्वये गोरमाटी बोलीभाषा आविष्कार आणि सामाजिक संकेत,6)ध्वनी /उच्चार प्रक्रिया,7)ध्वनीपरिवर्तन,8)अर्थविचार,9)गोरमाटी. बोलीभाषा शब्द संकेत,10)रुपिम विचार(संक्षिप्त),11) लोकसाहित्य,12)ऊलियार वाया,लोककथा:बगर भेजेर मेदडी,13) भाषिक क्रातीच्या सीमेवरचा,शब्द सैनिकांचा आविष्कार,14)संदर्भ सूची आसे ऐकेती एक दर्जेदार प्रकरण आदरणीय भिमणीपुत्र नायकसाहेब गोरसाहित्येम लखन गोरमाटी बोलीभाषाम नवक्रांती करणाकेछं. गोरमाटी म्हणजे कान,मात्रा,आकार,उकार,विलांडी येरो संबध न रकाडेवाळो गणसमाज. मनक्यार मणेर भाषा बोलेवाळों,मिठ दाखं गोरबोली. पण ये प्रकरण जर दिटेतो गोरमाटी बोलीभाषारो सामाजिक आविष्कार घणों गौरवशाली  छं. प्रत्येक प्रकरेर स्वतंत्र समीक्षा करेसरीक भारदस्त प्रकरणं छं.भाषावैज्ञानिकेनही विचार करेण लागाडेवाळीं वाते देखणं मन लेखकेर मनेर विचारे उंची. कळछं.आतरा महत्त्वपुर्ण,घणों उडों आंन दर्जेदार लिखाणेन बैठक लागछं,वाचंन लागछं.ई काम ऐऱ्यागैऱ्या नथु खैऱ्यार निश्चितच छेणीं. एक राष्ट्रीय पातळीपरेर ग्रंथ करण तमाम भाषा संशोधकेन येर जरूर दखल लेणुं लागीय!

लेखक पेले प्रकरणेम कछं.*कुण जत्या छी?* गोरमाटी गणसमाज ई एकच एक बोली बोलेवाळों छं करणं उ भेटेवाळें हरेक मनक्या न कछं.कोर की गोर? म गोरमाटी छुं करणं उ अभिमानेती कछं.म गोर छुं हाणु केयेम वोन गर्व वाटछं.ई.वात घण महत्त्वेर छं.

डॉ. कल्याण काळे येंदूरे भाषा विज्ञान विवेचने परती गोरमाटी बोलीभाषेचे सामाजिक आविष्कार आणि लोकजीवन ये पुस्तकेन लखेन प्रेरणा मळीं आस स्पष्ट. कबुली लेखक दुसरे प्रकरणेम देणंताणीं गोरमाटी बोली भाषेन लिपी छेणी करणं  सामू,हेट,ढियां,पेना,ताणूं,पच्,लारं,हुंडयाग,वडी,तोती,सामूती,वरेसी,वरं,सारू आसे शब्द अव्यय गोरमाटी बोलीभाषा व्यवहारेमायीती हद्यपार हेरेछं.करण आब भविष्येमायी गोरमाटी बोलीभाषारो तौलनिक ऐतिहासिक भाषाशास्त्र ऊभो करेऱो मार्ग अंधुक हेगोछं.आस खंत लेखक आपणे लिखाणेमं व्यक्त करमेलेछं. उ शुद्धा बरोबर छं. 

भारतेम 12 कोटी गोरमाटी रेयेर बादही जर जाँर्ज अब्राहम ग्रियर्सन छोडदिणें तो गोरसमाजेर गौरवशाली प्राचीन संस्कृती, कला, साहित्य आणि बोलीभाषारो भाषावैज्ञानिक विचार किदे कोणी.येर खंत लेखकेन छं.आतराछं कोणी तो आज भारतेर 23 विद्यापिठेम भाषाविज्ञान, आणि भाषा अध्ययन विभाग छं.पण मरणकळा भोगेवाळं गोरबोली भाषावास कुणसोही विद्यापीठ कायीं हालचाल करतुं दखायेणीं. ई शोकांतिका लेखक घणें पोटतिकीती मांडेम यशस्वी हेगेछं. गोरमाटी बायीरो हूदयेमायीरो कडापो,घटीपरेर गिद,झोळी गीद,नातरो,ओळंग,साकी,साकतर, टेर,वाजणा,डडयाळगीद,लेंगी ये चक नष्ट हेयेर मार्गेम छं.तरी राजीव सातव खासदार छोडतांणी गोरमाटीर कोयी खासदार आवाज वटायेणीं.करणं भविष्येम आदिम गोरमाटी बोलीभाषा आंन वाड्:मय आपणो पेनेबाज तराती जिंवत रचं क कोणी ? हाणु लेखक आपणेंन प्रश विचारंन विचार करेणं लगाडदिणेछं. ई वात वतरीछं खरी वाटछं. अनेक शब्द भंडारोरो विवेचनात्मक विशलेषण लेखक करमेलेछं. प्रकरण तिसरेमायी गोरमाटी बोलीभाषारो उत्पत्ती केतेती आंन कु हुयी येरो अभ्यासपुर्ण विवेचन करेम आयोछं. कोबली,कागला,टिटवा शब्देर घणों उंडो अभ्यास लखायेम आयोछं.

गोरमाटी गिदेम शुद्धा सांकेतिक भाषा हेत्ती. *चार वंस चोवीस गज,अगुंळ अष्ट प्रमाण!*

*एते पर सुलतान है,मत चुके चहुआन!!*

ई ऐतिहासिक  गिद देणतांणी चारणी भाषा गोरमाटी बोली भाषा पेक्षा वेगळी हेत्ती.छप्पन भाषारो गोरमाटी बोली भाषानं सहवास लाभोछं करणं गोरमाटी रिसेम आवगो तो कछं. *तार सरीक छप्पन चलेगे.?*

आसी घणी वातेरो ई पुस्तक खजाणो छं. * *म लियुं..ये धरतीरो नाम*

*जेरं पच् बोलीयु! गीद...!*

 आतराछं कोणी तो घणें आछें गिदेरो मेळो ये पुस्तके म दखावंछं.

*डोडो नंगारा वाजये सोनकी*

*मोयनारो दळ भिजगो*

*आजी कांयी कांयी सोजा लायीसये सोनकी?...*

डोडो नंगारार भाषा समजेवाळों गणसमाज गोरमाटी बोलीभाषारो मौखिक वाड्;मयेमायीरो ई चरण  मोहंजोदडो सिंधु संस्कृती मायीर धरण फोडे जकोणं वातेन हारदं करदछं. आतरी समुद्ध गोरमाटी बोलीभाषा रेयेर बाद आपणं व्यवहारेम हाणुं बोलाछां.

*राबडीम घालते घमघम गंदावते ते देरे दादा!* येपरेन लेखकेर कतरा भाषा बदलेबाबत.सुक्ष्म निरीक्षण छं जकोण पानोपानी दखावछं. एकदंरीत ये पुस्तकेम गोरमाटी बोलीभाषेमायीती आपणों भाषाविज्ञान कायीछं.,गोरमाटी. बोलीभाषारो उगम आंन वोरो ऐतिहासिक सिद्धांत कायीर येरो अभ्यास पुर्ण वर्णन आमेलोछं.प्रकरण तिन,चार आंन पाचेम गोरमाटीरो बोलीभाषारो व्यवहार आंन स्वरूप, शिष्टाचारे मायीरो अभिव्यक्तीर सामाजिक संकेत आंन लिंगभेदान्वये गोरमाटी बोलीभाषारो आविष्कार आणि सामाजिक संकेतेबाबत खुब विस्तृत लिखाणं आमेलोछं. आपण बोलाचा कुं,आपणे.बोलेऱो अर्थ परिवर्तन, बोलेमायीर विचार आंन आपणें शब्द संकेत कायीछं. ये चक वाते प्रकरण 6,7,8,आंन नववे प्रकरणेम घणे खुबीती आदरणीय भिमणीपुत्र नायकसाहेब मांडमेलेछं. रुपिम विचार कायीछं. आपणों.ऐतिहासिक लोकसाहित्य आणि रूढी,परंपरारो मेळ ये वाते घणें आछें.तराती ये पुस्तके म आमेलींछं. ऊलीयार वाया आणि बगर भेजेर मेदडी ये पुस्तकेर आत्मा छं.घणों रसभरो वर्णन ये दोयी कथाम लेखक लखंन पुस्तकेर शान बडाणाकेछं. 

आब आपणं शेवटेरो 13 वो प्रकरण देखा....भा! भाषिक क्रांतीच्या सीमेवरचा, शब्द सैनिकांचा आविष्कार ई प्रकरण प्रतिभावंत कवी *प्रा.रतनकुमार राठोड वाशिम लखोछं*.

*बायकोचे व्याकरण*

 माझी बायको मला म्हणाली

तु हाट करन लायो कांयी?

 ई सामंळन परभाषीय मित्र आरबळांण केयेलागों.. यार तार तांडरी घणं खोडीली छं. तार तांडरी तोन ऐकेरी बोलछं.

 जणा मं  शांतपणांती को

मार गोरबोली भाषार आंन तांडरुर व्याकरण शुद्ध छं.

तु हा शब्द एकवचनी

 तुम्ही हा अनेकवचनी.....

आता तुम्हीच तुमच्या भाषेचे आणि माझ्या बायकोचे व्याकरण तपासून पहा! येपरेन आपणं गोरमाटी बोलीभाषा कतरी समुद्ध रं ई स्पष्ट हचं. शाबस कवी रतनकुमार!

आन्टी  आंन छोरीरो संवाद रुपी छोटस वात लेकेर घणं भायेवाळंछं.

. *नानी धान दं!*

*नानी धान दं!*

*हाव बेटा! तारसामूज मारो धेन छं...*

*कांयी दुं,बाटी दु क चावळं?*

*धान दं नानी!*तारसामूज धेने छं नीरे..तोन पूचरी छू नी बाटी दू क चावळ दू करन,तु नुसता धान धान केरो.छी.

*नानी धान द!* ई भाषीक रूपे मायी धान,चावळ,धांद,मांदी,हातीया,धेन,रीस,सामू,डगरगो,याडी आसे मराठवाडा आंन विदर्भ मायीर शब्देरो भेद प्रतिभावान कवी निरजंन मुडे फार मार्मिकपणे मांडमेलेछं. कवी निरजंन मुडे आसो कवी छं की जेरो आबेतांणी एकही पुस्तक प्रकाशित न हेतायी वोर अनेक कविता अनेक पुस्तक आणि लेखेमं समाविष्ट हेमेलीछं.ईज निरजंन मुडेर पावती छं.निरू लखतो जो!

आतरा वैशिष्ट्यपूर्ण, ऐतिहासिक, गौरवशाली वातेरो ई पुस्तक जरूर वाचक वर्गेन आवडीय आसो मारो प्रामाणिक मत छं.येरेआंघ गोरूरच कोणी तो कोरूरही भाषावैज्ञानिक, आंन भाषा संशोधक मनक्या न ये पुस्तके न मायनस करन आंघ जातु आय कोणीं.ये पुस्तकेर दखल आपणेंन लेंलुज लागीय! ई पुस्तक घरे घरेताणुं,काँलेज, शाळा,विद्यापीठे ताणूं पुछांणों तमार हामार जबाबदारी छं. गोरबोली भाषान राज्य भाषारो दर्जा जणा मळीयं जणा ये पुस्तकेर खरो मोल हेवाळों छं. येरेवास ई पुस्तक जादाती जादा गोरसाहित्यीक,लेखक,कवी,संघटनार लोक आंन गोरविचावंतेन वाचणों गरजेर छं. आदरणीय भिमणीपुत्र नायकसाहेबेर ई नवक्रांती कारी पगला आंघेर गोरमाटी बोलीभाषार पेल मलानं छं.एकदन ई पुस्तक गोरूरच कोणी तो तमाम साहित्य क्षेत्रेम डंका वजायं.आतरा ताकदेरो ई पुस्तक प्रा.भारती मुडे संपादन करन गोरसाहित्येम एक दर्जेदार पुस्तकेर भर घालदिणीं करन वोर आंन लेखकेर कौतुक करणों कमीच छं. संतोष घोंगडेर मुखपृष्ठ पुस्तकेन शोभेसरीको छं.मुखपृष्ठ देखणंच पुस्तक वाचेर मंन करछं.क्रांतीसुर्य सेवाबापु लेखक आंन संपादन करेविळेन दिर्घायुष्य दं आंन साहित्य लिखाणेवास शक्ती दं. जय सेवालाल!

थांबुछुं.!!

प्रकाशक-निर्मलकुमार सुर्यवंशी नांदेड

पूष्ठ-172

किंमत-200

*✍️ याडीकार पंजाब चव्हाण, पुसद* 9552302797